Prateća ilustracija za reportažu o homoseksualnosti pod naslovom Homo, homini, homići (Start, Zagreb, april 1980.), autor Mirko Ilić.

 

U okviru Tribinskog programa Sto godina od osnivanja Jugoslavije koji tokom čitave 2018. godine realizuju Centar za jugoslovenske studije (Cejus) i Dom omladine Beograd predstaviće se hrvatski istoričar Franko Dota. Franko Dota će održati predavanje na temu “Glasovi seksualne modernosti: povijest nedovršene dekriminalizacije homoseksualnosti u Jugoslaviji (1918 – 1977)”.

Problematiku koja će biti razmatrana u okviru predavanja Franka Dote a zatim i u razgovoru sa publikom uvaženi gost Centra za jugoslovenske studije i Doma omladine Beograd definiše na sledeći način:
„Sve do sredine 1950-ih homoseksualnost je u socijalističkoj Jugoslaviji smatrana buržoaskom i izopačenom, proizvodom nezasitnog kapitalizma, a mogli su joj biti skloni jedino dekadentni intelektualci, građanska klasa, svećenici i neradnici, na koje se gleda kao na kvaritelje zdrave radničke omladine. Ta ideološka premisa materijalizirala se u nizu pokaznih suđenja protiv homoseksualaca u mnogim većim gradovima i potom u Krivičnom zakoniku koji je za muški protuprirodni blud predvidio kaznu do dvije godine zatvora. Arhivski materijali međutim pokazuju kako odluka da se ona kažnjava nije bila niti samorazumljiva, niti je donesena konsenzusom ili u tišini. Dapače, prvotna namjera vrha Partije i Države bila je sasvim dekriminalizirati mušku homoseksualnost, ali su razni glasovi upozoravali da izgradnja socijalizma predmnijeva novog i zdravog čovjeka, ideološku kategoriju iz koje je unaprijed isključen svaki oblik neheteroseksualnog života. S popuštanjem ideološke prezasićenosti i velikim društvenim modernizacijskim zamahom, homoseksualnost više nije smatrana za zločin koji potkopava socijalizam, pa je uvrštena u kaznena djela za koja je bilo moguće izreći uvjetnu kaznu ili tek sudsku opomenu. Od šezdesetih godina, liječnici, seksolozi i pravnici sve su učestalije i glasnije u javnosti stali zagovarati nužnost potpune dekriminalizacije i muške homoseksualnosti. Do toga je i došlo 1977. godine, ali samo u jednom dijelu Federacije (Slovenija, Hrvatska, Crna Gora i Vojvodina), i to ne bez javnih polemika, sukoba i intervencije iz vrha Saveza komunista Jugoslavije. Ta parcijalna dekriminalizacija te spora depatologizacija, otvorile su prostor ne samo za proliferaciju naglašeno zapadnjačkog seksološkog okvira, već i modelima samoorganizacije i emancipacije gejeva i lezbijki koji su u mnogočemu zrcalili evropske liberacionističke pokrete toga razdoblja“.

 

Franko Dota (1977) je spoljni saradnik Filozofskog fakulteta u Rijeci gde drži kurseve iz oblasti istorijske metodologije i teorije kao i kurseve iz oblasti istorije istoriografije. Doktorski rad na temu Javna i politička povijest muške homoseksualnosti u socijalističkoj Hrvatskoj (1945-1989) je odbranio 2017. godine na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Zagrebu. Autor je knjige Zaraćeno poraće (Zagreb, Srednja Europa, 2010.) u kojoj je analizirao istorijske narative o iseljavanju i stradavanju Italijana Istre i Rijeke nakon Drugog svetskog rata. Od 2003. godine dopisnik je italijanske novinske agencije ANSA-e iz Hrvatske i Slovenije. Aktivno je uključen u hrvatski LGBT pokret. Jedan je od osnivača i članova Zagreb Pridea – Povorke ponosa LGBTIQ osoba. Nedavno je uredio prevod Seksualnost u Europi dvadesetoga stoljeća, američke istoričarke Dagmar Herzog. Živi u Zagrebu.