Delo/objekat se materijalizuje, oblikuje, transformiše u prostoru. Materijal služi kao prenosilac značenja, kao sredstvo komunikacije koje nas informiše od čega je nešto napravljeno, na koji način, ili u kojem prostoru. Pod uticajem sila teže materija ostaje vezana za tlo, vrši pritisak nad njenim oblikovateljima. Ko god dolazi u dodir sa materijom nužno potpada pod uticaj tenzije koja se stvara između subjekta i objekta.

Materija nas drži vezanim, tera na razmicanje tela, premeštanje ili preusmeravanje pogleda. Odnos materije i tela stvara tenziju te nas tera na nužni dijalog sa prostorom.

Naziv izložbe, stih iz pesme novosadske pesnikinje Judite Šalgo, aludira na proces rada umetnica, koje prikupljaju odbačene materij(al)e, učitavajući nova značenja kroz direktan kontakt. Tri instalacije bave se različitim vrstama materijala iz različitih stadijuma ljudske produkcije (opeka, metal, drvo, plastika) od kojih svaki nosi svojevrsne značenjske slojeve i implikacije vezane za geografske širine i istorijske kontekste, stepene otpora i potencijale za promenu. Umetnice se poigravaju sa nađenim i neumetničkim materijalima i predmetima, te sa pozicijama umetnik:posmatrač i različitim uglovima posmatranja i vrstama interakcija unutar galerijskog prostora.

 

Sve što se odbaci, padne u jezik je deo kolaborativnog izložbenog koncepta Putujući studio koji za cilj ima ostvarenje saradnje sa galerijama u Beogradu, Dubrovniku i Zagrebu radi umrežavanja umetnica regionalne scene i otvaranja mogućnosti za zajedničku produkciju radova i komunikaciju sa publikom. Radovi sve tri umetnice zahtevaju direktan kontakt sa prostorima i lokalnom zajednicom, stoga je cilj ovih boravaka da se ponovo uspostavi saradnja i kontinuirani dijalog u fizičkom prostoru.

 

 

Experiment on How Much My Hands Can Take / Experiment on How Much Damage a Brick Can Make

Sanda Črnelč, prostorna instalacija, 2022 – 2023.

Kako bi svest uopšte iskusila fenomen, odnosno naslutila smisao bitka, ona mora transcendirati (negirati) svoj predmetni odnos prema predmetu.

J.P. Sartre

Opeka ili cigla je uz drvo i kamen jedan od najstarijih, a ujedno i prvi ručno proizvedeni građevinski materijal. Zahvaljujući povoljnim svojstvima i danas se često koristi za zidove manjih stambenih, javnih i privatnih zgrada. Specifičnost cigle gotovo da određuje identitet zajednica unutar kojih odrastamo. U kontekstu prostora javne namene, pogotovo onima koji su namenjeni razvijanju kulture, često se događa da je prostor jednako bitan (ako ne i bitniji) od samog umetničkog čina.

Experiment on How Much My Hands Can Take / Experiment on How Much Damage a Brick Can Make segment je procesnog rada unutar kojeg umetnica sukobljava površinu, prostor i objekt. Na osam blok cigli raspoređeno je osam polaroid fotografija gde je zabeležen trenutak u kojem umetnica drži jednu, dve, tri (…) osam cigli. Prilikom držanja jedne ili više cigala nameće se ideja propitivanja vrednosti objekta unutar izložbenog prostora, dok se interpretacija rada u potpunosti oslanja na simboličko tumačenje težine koju cigla vrši na odabranu površinu.

 

Bricolage / Jezik mase

Elia Friganović, prostorna instalacija, 2022 – 2023.

Proces rada se zasniva na eksperimentisanju sa širokim spektrom dostupnog materijala te je orijentisan na kreiranje kritičke interpretacije na temu odnosa konzumerizma, ekologije i održivog modela umetničke produkcije.

Kroz posmatranje okoline i istraživanje različitih materijala u odnosu sa prostorom cilj rada je prenamena pronađenih objekata u svojevrstan bricolage (nešto napravljeno ili sastavljeno od već prisutnog materijala; u arhitekturi predstavlja efekt koji nastaje mešanjem raznih stilskih elemenata iz različitih perioda). Objekt kao bricolage stvara novu tektoniku u prostoru te služi kao prenositelj znanja. Poigravnjem readymade predmetima  novo nastali objekt spašava stvari iz konteksta u kojem se njihovo značenje gubi te uspostavlja ili otvara prostor za  novu interpretaciju. Brikolaž reanimira, aktualizuje i amplificira vrednost odbačenih predmeta. Kreira se dijalog između materijala kao apstraktne mase od koje je rad napravljen te njenog semiotičkog potencijala. Kroz rad Bricolage / jezik mase, istražujem relacijski odnos readymade objekata oblikovanih pod uticajem ljudskih delatnosti ali i spoljapnjih sila uslovljenih vremenskim ili atmosferskim prilikama.

Sam materijal za produkciju umetničkog dela postaje sredstvo problematizovanja nagomilavanja objekata koji je proizvod kozumerizma te se kroz kompozicijske varijacije tih objekata istražuje mogućnost klasifikacije rasta postojeće materije. Kao što se može klasifikovati flora ili fauna,  nameće se analogija između obilatog rasta prirodnih oblika sa industrijski proizvedenim materijalima. Kao biljne i životinjske vrste, obilje predmeta u svetu upoređuje se sa varijacijama vrsta koje su podložne nenadanim mutacijama, koje su ugrožene ili pred izumiranjem.

 

Mikroplastika

Dunja Karanović, instalacija, 2020 – 2023.

Mikroplastika je instalacija nastala iz sakupljačko-čitalačkog procesa. Obuhvata kolekciju malih odbačenih predmeta sa ulica Novog Beograda akumuliranih tokom dve godine. Izgubljeni/nađeni predmeti postavljeni u strukture rečenica ili znakovnih sistema postaju nosioci značenja i mogu se čitati kao crtice o lokalnom kulturnom nasleđu, pitanjima roda, potrošnje, i ekološkim posledicama datog trenutka. Oni odražavaju semiologiju vremena i mesta, bez strogih gramatičkih odrednica, sa osećajem radoznalosti za učitavanje i buduće arheologije.

Rad-šetnja u nastajanju ima za cilj da preispituje posledice hoda, dodira i delanja, šta je ono što ostavljamo za sebe, u šta učitavamo vrednost i značenje, i šta materijali koje koristimo govore o nama, lokalnom kontekstu i datom trenutku. Uz promišljanje trajanja i posledica novih materijala i odnosa makroproizvodnje i mikroproizvoda, rad predstavlja omaž ekološkim performansima Dominique Mazeaud i njenom dugogodišnjem Velikom pročišćenju reke Rio Grande (1987-1994).

…

 

Sve što se odbaci, padne u jezik.^[1]

Elia Friganović, Sanda Črnelč i Dunja Karanović

Svojstvo materije je da se ona može čulno doživeti, da sadrži imperativ prisutnosti tj. da zauzima određeni ili ceo prostor. Ono što čini materiju su mali atomi između kojih je ponovo prostor. Materija je onda mali ili veliki deo u nesagledivo ogromnom. Ono što je prisutno, što ima nekakvo mesto, oslobađa svoje drugo svojstvo, da to mesto uprazni, da nestane, da prođe, promeni značenje. Promenjena uloga materije često čini da se ona sagleda kao nešto što je isteklo, te ona pada iz svoje primarne funkcije, u novu, možda znatno autonomniju.

 

Nastajem

Amorfni objekti bezoblični su samo ljudskom oku kada nedostaje analogije. Amorfnost je sveprisutni, živi organizam i sama priroda, oblikovana snagom vetra ili morskim talasima, time amorfna je i nepoznata, apstraktna i arhaična. Koristeći brezovu šperploču kao osnovni materijal za dalji rad, Elia Friganović, umetničkom intervencijom vraća strogo oblikovane materijale na njihova primarna lica, neodoljivo oponašajući snagu osnovnih elemenata koji sačinjavaju zemlju. Apstrahovanjem dela učitava mu se lestvica značenja, kada je, pak, primarno nađeno, odbija mu se značenje. Jezik mase, ali i ostale instalacije unutar galerijskog prostora upravo upućuju na relativnost značenja, neminovnu težinu, ali i varijaciju u odnosu na okvire u kojima se materija posmatra. U pitanju je svojevrstan pokušaj smeštanja land-art-a u prostor galerije, pritom gubeći i svojstvo land-art-a i svojstvo skulpture u tradicionalnom smislu, radi razumevanja materije kao takve i konstruisanja celovite instalacije koja svojim diverzitetom nesumnjivo podseća na sam univerzum.

 

Čekam

Cigla ili opeka, kao od davnina važan građevinski materijal, koji to svojstvo ima i danas, neminovno sa sobom nosi i konotaciju jačine, izdržljivosti i tereta. Ako se izdvoji iz svoje primarne uloge, ona nije element zida već je bez funkcije, bez estetske uzvišenosti, predmet koji čeka svoje moguće ispunjenje. Ostavljajući je u prostoru čekanja, Sanda Črnelč smešta rad u tenzičan zamišljeni prostor, i daje mu novo značenje, koje više nije dovedeno u vezu sa osnovnom funkcijom cigle, već sa njenim simboličkim značenjem, težine. Dodajući tako ostavljenim ciglama polaroide sa varijacijom autoportreta, pravi  instalaciju Experiment on How Much My Hands Can Take / Experiment on How Much Damage a Brick Can Make, nalik na simbolički prostor koji postoji jedino kao nešto što je usputno, i tek čeka na svoje puno ispunjenje, a samim tim i vrednost. Smeštanjem dela sa aurom čekanja u izalagački prostor postavlja se pitanje završenog i vrednog u opštem principu stvaranja.

 

Prolazim

Hodati sa svešću o hodanju već je radnja koja sa sobom nosi težinu. Svest o prisustvu je paradoksalna, subjekt odvojen je od ostatka prostora, ali isto tako, on jeste prisutan, samim tim, ipak deo prostora. Otpad koji nalazi dok hoda subjekt neretko percipira kao nepostojeći, nema primarnu funkciju, nije ni lepo, samim tim ono je nužni, ali suvišni deo pejzaža, koji se lako može prevideti. Posmatrati svet kao pozornicu uslovljava da je svaki deo pozornice bitan, a značenje se može naknadno iskontruisati. Ono što je odbačeno od ruke postaje nosilac dubljeg značenja od funkcije, nosilac tereta prošlog, nosilac bola odbačenosti, nebitnosti, a samim tim i nosilac nečeg ljudskog. Dela iz serije radova Mikroplastika Dunje Karanović upravo sažimaju takve primere materije. Obojena melanholijom ona ipak u novom sistemu znakova deluju vedro, a svojim rasporedom upućuju na pismo iz kakvog znakovnog jezika, koje nije nužno dešifrovano, ali ima vrednost određene poruke čija se težina naknadno meri.

 

Mnogo duže od sopstvene uloge, preživljuje materija, promenjena ili nepromenjena, a čovek kao organski njen deo, može samo da gleda, sakuplja i smišlja značenje. Može i da odbaci, ali to ne pada u mrak, već u jezik.

 Minja Lazareski, istoričar umetnosti

 

^[1] Na lepom plavom, Judita Šalgo

 

*************************** 

Sanda Črnelč (1997) rođena je u Zagrebu. Studentkinja je druge godine diplomskog studija na Akademiji likovnih umjetnosti u Zagrebu, nastavnički smjer, u klasi doc. art. Marka Tadića. Od 2018. grupno i samostalno izlaže u Hrvatskoj i inostrastvu (Experiment on, Galerija Karas, Zagreb, 2023.; Eksperimentalni autoportret, Galerija VN, Zagreb, 2022.; Gentle Gallery, Jesenja Izložba ULUS-a – Paviljon Cvijete Zuzorić, Beograd, 2022.; Matrice: Informacija, Galerija SC, Zagreb, 2022.; Nulta točka: Idealno mjesto, LEX ART, Zagreb, 2022.; VGA 03, Galerija Knifer, Osijek, 2021.; Undecidable Matters, Gallery 8, Hangzhou, 2020.; Integritet, Mala galerija POU, Vrbovec 2019.; Vrt i ostale beštije, Garaža Kamba, Zagreb, 2018., itd.). U svom se radu koristi kombinovanim multimedijalnim tehnikama gde u sukob stavlja odnos umetnika i objekta s ciljem propitivanja koncepta međusobne netrpeljivosti unutar izložbenog prostora.

 

Dunja Karanović (1996) rođena je u Beogradu. Završila je osnovne studije 2019. na Slikarskom odseku Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu, u klasi prof. Dobrice Bisenića, i MFA studije na Akademiji umetnosti Kine (China Academy of Arts) u Hangzhou 2022. godine. Studentkinja je UNESCO katedre za kulturne politike i menadžment na Univerzitetu umetnosti u Beogradu. Provela je jedan semestar na Akademiji likovnih umetnosti XAFA u Šijanu kao studentkinja na razmeni. Višegodišnja je volonterka organizacije GAIA Кosovo, i redovna saradnica magazina LICEULICE. Dobitnica je nagrade za etičko izveštavanje o mentalnom zdravlju za 2022. godinu, koju dodeljuje Institut za javno zdravlje Vojvodine. Članica ULUS-a od 2020. godine. Crteže i grafike izlagala je na dve samostalne i brojnim grupnim izložbama u Srbiji i inostranstvu. U svojim radovima bavi se pitanjima roda, jezika, etike brige i pozicije ženskog stvaralaštva kroz istoriju umetnosti. Voli margine i male stvari.

 

Elia Friganović (1996) rođena je u Dubrovniku. Završila je preddiplomski studij Likovne kulture na Akademiji likovnih umjetnosti u Zagrebu, a 2022. godine diplomira na China Academy of Art u Hangzhou u sklopu IMFA programa. U svojim radovima istražuje teme vezane uz semiotiku te potencijale umetničkih materijala kroz instalaciju, multimediju i skulpturu u proširenom polju sa fokusom na pitanja održivih modela produkcije i neophodnosti ekološkog promišljanja umetnosti. Izlagala je na više grupnih izložbi u Hrvatskoj i inostranstvu. Živi i radi na relaciji Dubrovnik Zagreb.

 

***************************

Galerija Doma omladine Beograda

Radno vreme: utorak-subota od 12:00 do 21:00;

nedeljom od 12:00 do 18:00; ponedeljkom Galerija ne radi.