Knjiga dr Luke Filipovića, istoričara i naučnog saradnika Instituta za savremenu istoriju pod nazivom „Evrokomunizam i Jugoslavija 1968-1980.“ (Novi Sad, Beograd: Akademska knjiga, Institut za savremenu istoriju, 2023) pokreće brojna pitanja iz domena dinamičnih odnosa socijalističke Jugoslavije predvođene komunističkom političkom elitom i evrokomunističkih partija pre svega mediteranskih zemalja. Prikazujući razvoj dinamike odnosa, Filipović ukazuje i na razvoj komunističke ideologije u vreme početka krize „velikih ideja“ što će posebno doći do izražaja u vreme pada Berlinskog zida i okončanja Hladnog rata koje izlazi iz israživačkog okvira knjige i autora koga predstavljamo a čije se nesagledive posledice ne mogu prevazići ni do danas kada u Evropi i svetu dolazi do nove/stare eskalacije nasilja i sukoba koji se u značajnoj meri „oslanjaju“ i na mediteranski basen.

„Filipovićeva knjiga je nastala kao ishod teorijom vođenog istorijskog istraživanja, i kao takva predstavlja retkost u domaćoj istoriografiji. Utoliko je važnije da se ovakvom pristupu otvori prostor i ponudi zaslužena intelektualna pažnja. Najveći deo monografije ,,Evrokomunizam i Jugoslavija 1968-1980” prezentuje rezultate istraživanja arhivske građe i drugih istorijskih izvora, ali Filipović se takođe bavio pozicioniranjem istorijske evolucije marksističkih ideologija u kontekst društvenih i političkih promena u zemljama Mediterana tokom šezdesetih, sedamdesetih i osamdesetih godina XX veka. Takođe, knjiga Luke Filipovića postavlja nova pitanja o sličnostima i razlikama koje se mogu uočiti između kretanja marksističke misli i razvoja političke prakse komunističkih partija u državama Zapadne Evrope i sa druge strane, evolucije partijske ideologije jugoslovenskih komunista i reformi partijskih politika Saveza komunista, kao i državnih politika SFRJ. Navedene promene Filipović pokušava da dovede u vezu sa značajnim promenama društvene stvarnosti u SFRJ i u Evropi“.

prof. dr Jovo Bakić (iz recenzije)

 

O UČESNICIMA

Luka Filipović (Užice, 1995) je naučni saradnik Instituta za savremenu Istoriju. Osnovne i master akademske studije je završio na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, odbranivši teze koje su u svom fokusu imale posledice neoliberalnih reformi u zemljama Zapadne Evrope. Na istom fakultetu je odbranio i doktorsku disertaciju (2023) iz čijeg teksta je proizašla i monografija koju predstavljamo. Objavio je više naučnih radova i članaka iz oblasti: istorije radničkih pokreta, pobuna i štrajkova, evolucije partijskih ideologija i razvoja odnosa marksističkih partija Evrope i sveta. Osvojio je brojne medalje na takmičenjima u mačevanju.

Petar Žarković (Beograd, 1984) je naučni saradnik na Institutu za filozofiju i društvenu teoriju Univerziteta u Beogradu. Doktorirao je na odeljenju za istoriju Filozofskog fakulteta, Univerziteta u Beogradu, sa temom Marko Nikezić i jugoslovenska spoljna politika 1952-1972. Oblast naučnog istraživanja su mu: politička i društvena istorija socijalističke Jugoslavije 1945- 1991, Jugoslavija i Hladni rat, i intelektualna istorija. U okviru Instituta član je Labaratorije za istraživanje socijalizma i (post) jugoslovenske studije (YugoLab).

Marko Miletić (Zemun, 1983) je kourednik portala Mašina, stručnjak za političku komunikaciju i društveni aktivista. Po obrazovanju je istoričar umetnosti koji se bavi kulturnom istorijom radničkog pokreta i savremenom umetnošću, dok je u medijskom radu najviše fokurisan na pitanja radnih prava, istorije i razvoja radničkog pokreta i sindikalnog organizovanja.

Sanja Petrović Todosijević (Šabac, 1977) je viša naučna saradnica Instituta za noviju istoriju Srbije (Beograd). Bavi se društvenom istorijom Srbije i Jugoslavije u periodu posle Drugog svetskog rata s posebnim osvrtom na istoriju detinjstva i istoriju obrazovanja kao i istorijom Drugog svetskog rata Napisala je dve monografije: Otećemo svetlost bučnom vodopadu. Reforma osnovnoškolskog sistema u Srbiji 1944-1959 (2018) i Za bezimene. Delatnost UNICEF-a u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji 1947-1954 (2008). Priredila je rukopis Grigorije Babović, Letopis Šapca 1933-1944 (2010). Zajedno sa Aleksandrom Ilić Rajković uredila je zbornik Bez škole šta bi mi?! Ogledi iz istorije obrazovanja u Srbiji i Jugoslaviji od 19. veka do danas (2021). Koautorka je dva udžbenika iz istorije za sedmi i osmi razred osnovne škole (Radomir J. Popović, Emina Živković, Ljiljana Nedović, Aleksandar Todosijević, Sanja Petrović Todosijević, Istorija. Udžbenik sa odabranim istorijskim izvorima za 7. razred osnovne škole, Beograd: Klett, 2020; Aleksandar Todosijević, Sanja Petrović Todosijević, Istorija. Udžbenik sa odabranim istorijskim izvorima za 8. razred osnovne škole, Beograd: Klett, 2021). Članica je Inicijative za očivanje Memorijalnog kompleksa Boško Buha na Jabuci kod Prijepolja. Dobitnica je BeFem Bring The Noize 2023. priznanja za borbu protiv desničarskih intervencija u formalnom obrazovanju.

Srđan Radović (Titograd, 1976) je viši naučni saradnik Etnografskog instituta SANU. Diplomirao je, magistrirao i doktorirao iz oblasti etnologije i antropologije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, a stručno se usavršavao na WZB Berlin i Filozofskom fakultetu II Humboldtovog univerziteta u Berlinu; bio je gostujući predavač na univerzitetima u Beogradu, Rigi i Berlinu. Autor je tri naučne monografije, urednik dva tematska naučna zbornika, i više desetina naučnih radova (trenutna bibliografija broji oko sto jedinica), te učesnik i rukovodilac na oko dvadeset naučnoistraživačkih i stručnih projekata. Teme istraživanja su mu prvenstveno urbana i istraživanja javnog prostora, kultura pamćenja i heritologija, dinaminka nacionalnih i supranacionalnih identiteta, i manjinska pitanja.

Centar za jugoslovenske studije i Dom omladine Beograd u 2024. godini ulaze u sedmu godinu saradnje. Tribinski program koji je pokrenut u godini kada smo obeležavali sto godina od stvaranja jugoslovenske države (2018) stekao je brojnu publiku pokrećući teme koje su za cilj imale „približavanje“ istorije Jugoslavije ali i ukazivanje na savremene probleme koji se ne mogu jasno sagedati bez ukazivanja na događaje i procese koji su neodvojivi od istorije jugoslovenske države. Zahvaljujući ovakvom pristupu tribinski program Centra za jugoslovenske studije i Doma omladine Beograd ne samo da je stekao brojnu publiku već je uspeo da se „nametne“ kao mesto „žive“ debate koja pokreće ispisivanje novih stranica istorije Jugoslavije. To je jedan od ključnih razloga zašto smatramo da je u nastupajućoj „sezoni“ prostor tribinskog programa neophodno „ustupiti“ ne samo autorima i autorkama najnovijih studija koje predstavljaju važan doprinos proučavanju istorije Jugoslavije a koje su napisane u periodu od 2018. godine do danas već i svim onim stvaraocima (piscima, umetnicima, društvenim radnicima) koji su svojim stvaralaštvom sačuvali nasleđe jugoslovenske države u javnom prostoru i različitim oblastima stvaralaštva predstavljajući ga kroz nove interpretacije ali i u dinamičnom dijalogu sa savremenošću mlađim generacijama na koje Centar za jugoslovenske studije računa kao na svoju vernu i najbolju publiku.